Stadia in relaties

Herwerkt artikel van
Ferdinand Cuvelier

Elke relatie is een dramatisch gebeuren van twee protagonisten die met elkaar verwikkeld zijn in een strijd om en trouw aan zichzelf, en trouw aan elkaar te zijn. Bij tijden lukt dit, en op andere tijden leidt dit tot epische gevechten. Een duurzame, monogame relatie is alles behalve een statisch gegeven: je moet er je best voor doen. De relatie ontwikkelt zich doorheen de tijd, verloopt met ups en downs, blijft steken in bepaalde crisissen of worstelt er zich doorheen. Bij nader toezien is het drama een klassiek verhaal, net theater.

Volgens het inzicht van Liberty Kovacs (hoofd van het Center for Marriage and Family Therapy in Sacramento) , waar wij ons bij aansluiten, speelt het huwelijksdrama zich af volgens een script met zes bedrijven.

Dit script geeft inzicht. Aan de hand van dit script kunnen partners hun moeilijkheden zien als fasen van een natuurlijk proces. Ze kunnen de zin ervan begrijpen en greep krijgen op het verdere verloop van het relationeel gebeuren, sturen waar ze naar toe willen. Volgens de inzichten van het postmoderne constructivisme, construeren partners tezamen hoe hun relatie er uitziet en welke betekenis zij voor hen heeft. Zij zijn tezelfdertijd de acteurs en de auteurs van het drama dat zij samen op- of afbouwen.

Elk van de zes bedrijven van het script kunnen we onthouden door de letters van het letterwoord
elkaar.

De bedrijven worden als volgt getypeerd:

De reis doorheen de bedrijven van het script

Dit script kan gespreid zijn over een heel huwelijksleven. En het speelt zich af, in verkort tijdsbestek, tijdens een weekend. De 6 bedrjven zijn is zelfs te onderkennen in een korte discussie over warm of koud avondeten.

Altijd weer raken partners betrokken in het spanningsveld van de verschillen tussen wat ik verlang, en wat jij verlangt, tussen het zelfrespect en het respect voor de ander. De evangelische raad 'Heb je naaste lief zoals je zelf' gaat voorbij aan de ervaring dat er tussen de naastenliefde en de eigenliefde een soms onverzoenbare tegenstelling ten tonele komt.

De intensiteit waarmee het drama wordt opgevoerd kan zeer verschillend zijn. Nemen de partners zich zelf erg serieus, en is de thematiek zwaar geladen en diep ingrijpend in het leven, dan is de stijl tragisch of episch.

Weten de protagonisten met humor het spanningsveld te relativeren, dan bekijken zij zichzelf als opvoeders van een alom bekend, en daardoor ook enigzins grappig verhaal.

Een echte tragedie is het wanneer, zoals verder zal blijken, de partners in een van de bedrijven blijven steken, zonder dat zij bij machte zijn om het drama zijn verdere verloop te geven.

Elk stel start op basis van een gevoel van eenheid en eensgezindheid. De partners zoeken driftig naar hun punten van overeenkomst. Zij halen, uit de menigvuldigheid van de gegevens, die facetten naar boven die hen tot elkanders wederhelft maken, waardoor zij zich samen als één beleven.

In Plato's 'Symposium' vertelt Aristophanes hoe bij de aanvang (d.w.z. in principe) alle mensen hermafrodieten zijn, met vier armen en vier benen en twee in tegenovergestelde richting gedraaide gezichten op hetzelfde hoofd. Deze hermafrodieten waren, als een organisatorische eenheid van hoger orde, zo machtig dat Zeus zich genoodzaakt zag ze in tweeën te hakken, in een mannelijke en een vrouwelijke helft. En vanaf die dag hunkert elke vrouw en elke man ernaar zich te herenigen met de wederhelft waarvan men werd afgescheiden (Freud?).

Aldus begint het script
Een vrouw of een man wordt geraakt door bepaalde karakteristieken van de toekomstige partner. Deze karakteristieken wekken sterke resonanties in het eigen gevoelsleven.
Men voelt zich aangesproken. Een onvermoede innerlijke activiteit komt op gang. Men voelt de zenuwen trillen in de borststreek, en de vlinders fladderen in de buik. Voelt de andere partner, aan wiens aanwezigheid de gemoedsbewogenheid wordt toegeschreven, een soortgelijke resonantie in zichzelf, dan gaan beiden zich aan elkaar hechten. De emotionele resonantie van de ene versterkt de resonantie van de andere en vice versa. Zij worden op elkaar verliefd.

Taalgebruik in dit eerste bedrijf
wijst op de behoefte die men heeft aan andermans nabijheid om zelf tot nieuw leven te komen:
"Ik heb je graag. Jij bent van mij. Ik ben van jou. Ik heb je nodig. Zonder jou kan ik niet leven. Zonder jou verdwijnt alle kleur uit mijn leven. Jij zal mij gelukkig maken. Jij bent alles voor mij. Jij kan alles, jij voelt alles, weet alles. Jij bent uniek, de enige, de mijne."

Resonantie
Het is eigen aan resonantie dat deze kan ontstaan door een minimum aan overdracht van informatie. Men wordt verliefd zonder elkaar te kennen. Het gaat immers in eerste instantie om wat in onszelf wordt wakker gemaakt. Men zoekt elkaars nabijheid, men houdt van huidcontact, men geniet van een vurige tongkus. Men gaat met elkaar op de loop, en men verzadigt zich aan elkaars energie zonder de ander echt te kennen. De partners van het 'paartje' zoeken elkaars ogen (machtig projectiescherm) en zien elkaar als perfect en identiek. Hun liefde is nog blind voor de lastige verschillen.

Het script schrijft het aldus voor
Om een koppel te worden is er een gemeenschappelijke bodem nodig. Gelijkgestemdheid en eenvormigheid leggen de grondslag voor wederzijds begrip en wederzijdse bijstand, en maken de bodem klaar voor bevredigende seks. Eensgezindheid en symmetrie geven stabiliteit, harmonie, duurzaamheid, zoals de symmetrie aan een gebouw rust, statigheid en sterkte geeft.

Valkuil
Hoe noodzakelijk deze grondslag van eenheid en symmetrie ook moge zijn en blijven, er ligt een valkuil klaar. Terwijl beide partners elkaar beter leren kennen, ontdekken zij, naast de gelijkenissen, ook belangrijke verschillen. Maar de vrees dat deze tegenstellingen en verschillen tot conflict zouden kunnen leiden, maakt dat men, om de harmonie te bewaren, een stuk eigenheid opoffert. Men plooit zich naar de ander, men geeft snel toe, men wil de ander gelukkig maken. Zo wordt de huwelijksharmonie behouden, soms vele jaren lang, ten koste van een stuk zelfvervreemding. Naar buiten toe vormt men tesamen een ideaal huwelijk. Maar naar binnen toe wordt de relatie vlak, de gesprekken minder waarachtig, de seks minder intiem. En zichzelf dicht men de verdienste toe van een echte heroische liefde.

Sommige koppels houden mordicus, soms tegen beter weten in, vast aan deze harmonie. Zij raken niet verder dan het eerste bedrijf. Nochtans voorziet het klassieke script dat, vroeg of laat, de verschillen onder ogen moeten worden gezien. De confrontatie met de verschillen is de uitweg uit de valkuil.

De ontwikkeling van het script kan geschetst worden als een stroom. Bij de samenvloeiing van twee rivieren vormt zich de ene stroom (E), symbool van eensgezindheid en vereniging. De omgeving van het paar neemt het glas en toast op de eenmakende liefde. Over de verschillen wordt niet gesproken.

Verschillen zijn bij de aanvang boeiend
Zij wekken verwondering, nieuwsgierigheid en avontuur. Het zijn de asymmetrieën in een gebouw die de aandacht trekken en die een gevoel wekken van speelsheid, ondeugendheid, creativiteit.

Het is onze stelling dat, binnen de huwe-lijksrelatie, de verschillen zorgen voor de beweging, de vernieuwing, de onverwachte verrassingen, kortom voor het 'leven' van het leven. Genieten de partners immers niet van het verschil tussen vrouwelijkheid en mannelijkheid? Het script ontwikkelt zich gunstig wanneer beide partners zich de kwaliteiten van de ander kunnen eigen maken. Dan worden het communicerende vaten die andermans kwaliteiten naar elkaar overhevelen. Zodoende verrijken zij zich aan elkaars verschillen, en vergroten zij hun eenvormigheid.


Maar met sommige verschillen blijft men het lastig hebben
Gesnurk in bed. Rare keuze van schoenen. Grote verschillen van opvatting over de aankleding van het huis, de keuze van vrienden, de omgang met broers en zusters. Het uit zich in kleine voorvalletjes (wrevel over een haar in de boter), maar wijst op diepe, niet verwoorde en moeilijk te verwoorden discrepanties.

Taalgebruik
In dit tweede bedrijf klinkt een andere taal: "Jij bent veranderd. Jij kwetst mij. Jij doet niet wat je mij beloofd had. Jij had mij ons samenleven anders voorgespiegeld. Ik raak vervreemd van jou. Ik herken jou niet meer. Hebben wij ons op elkaar verkeken? Wat loopt er verkeerd met mezelf? Had ik me onecht aan jou voorgesteld? Hebben wij elkaar bedrogen?"
Die ene stroom deelt zich op in twee onderscheiden armen (L), die als stromen uit elkaar wijken.

Vanuit de eenheid gezien, die zich duurzaam achtte, is dit een ontgoocheling
En een teleurstelling over de niet ingeloste verwachtingen. Angst sluipt de relatie binnen: "Gaan wij niet nog meer uit elkaar groeien? Heeft onze relatie (onze eenheid) wel een toekomst? Maken we onze relatie niet stuk door al dat geruzie?" Want geruzied wordt er wel in dit tweede bedrijf.

De woordenwisselingen ontaarden tot gebekvecht en verwijt
Men vindt dat de ander onnodig last berokkent door vast te houden aan het eigen standpunt. "Vroeger (eerste bedrijf) waren wij toch toleranter voor elkaar. Vroeger stemden we toch altijd overeen." De grote valkuil in dit bedrijf is de blijvende wrevel over de lastige verschillen, waarmee de partner - zo denken we- ons wil pesten. Beiden struikelen we over de verschillen die de eenheid bedreigen. En beiden vallen we in de valkuil die zegt dat verschillen een catastrofe zijn voor de relatie. De ruzie wordt vlug-vlug bijgelegd omwille van de lieve vrede, en opdat de kinderen het niet zouden horen. Maar de ruzie wordt niet opgelost. De uitweg is te zoeken in het bejegenend omgaan met de lastige verschillen: ze onder ogen zien, ze erkennen, er iets mogen bij voelen, er rekening mee houden, ze in de constructie van de relatie opnemen.

Elke partner heeft welbepaalde ideeën over hoe de ander zich zou moeten gedragen. Ieder construeert immers de werkelijkheid op een dusdanige wijze dat ze hanteerbaar wordt. Wij kunnen er van uitgaan, dat elke partner daarbij het beste voor ogen heeft. Men poogt, om de lastige verschillen weg te werken, de ander over te halen tot verandering van houding, van inzicht, van geloof, in een richting die de onze zou moeten vervoegen.

Op het moment dat men de persoonlijke visie , die in tussenmenselijke aangelegenheden niets anders dan subjectief kan zijn, beschouwt als de enige ware, de juiste, de normale, op dat moment begint men het psychologisch terrein van de partner in te palmen. Dit is een vorm van kolonisatie: men wil de onwetende en onwilligepartner bekeren tot het rechte pad (ons pad). Een tot nu toe verborgen, heimelijke opvoedingsdrang komt vanachter de coulissen voor het voetlicht. "Als jij maar deed wat juist is, nodig is, wat normaal is, dan zou alles goed gaan tussen ons."

Ongelijkwaardige relatie
Om deze kolonisatie van wie zich de betere voelt over diegene die als hulpbehoevende wordt gediscrimineerd nog meer macht te geven, beroept men zich op zogenaamd algemene wetten en uitspraken over wat als norm geldt: "Het is toch algemeen geweten dat ... Jij bent niet normaal als jij ...";
Deze vorm van metabeheer, waardoor men zich als betweter, als wetgever, en als rechter boven de relatie stelt, met de illusie het bij het rechte eind te hebben, keldert de gelijkwaardigheid. Door bij de ander het verschil te willen wegwerken komt men in een nog grotere ongelijkheid terecht, deze van de ongelijkwaardigheid.

Kolonisatie is ook een poging om controle te krijgen over de relatie
En zulke controledrang leidt tot machtsmisbruik zodra de partner tegenspreekt of terugvecht. De machtsstrijd kan grijpen naar de scherpste wapens, de meest vernederende verwijten, de ruwste fysieke en psychologische mishandeling en verknechting. Er komt slaande ruzie van. De verwijten worden aangedikt tot grove veralgemeningen, en treffen de partner op diens meest kwetsbare plekken.

Taal in dit derde bedrijf
In dit derde bedrijf valt harde taal:
"Jij bent nog neurotischer dan je moeder. Jij bent nog tien keer laffer dan je vader. Jij hebt nooit echt van mij gehouden. Jij geeft meer om onze vrienden dan om mij. Jij bent een volstrekte egoïst. Jij vergeet altijd wat tot jouw plicht behoort. Jij waardeert nooit…. Jij hebt overal kritiek op… Jij spant je voor niets in. Jij bent compleet onbetrouwbaar."
De stortvloed is niet te stoppen, zeker niet wanneer de partner van hetzelfde laken een broek snijdt. Dan kan de ruzie enkel maar escaleren.

Alles start met de goede bedoeling de relatie te 'redden'
Het tragische hierbij is dat alles start met een goede bedoeling, nl. om de relatie te redden, terwijl de partner, waar overheen gewalst wordt dit ervaart als de grofste en meest vernederende situatie die men zich kan voorstellen. Het maakt bij de vernederde partner de negativiteit los van de terrorist in ons, met diens woede over de eigen onmacht tegenover de dominante tegenstander.
In het script is dan ook voorzien dat naar deze kolonisatie gegrepen wordt, juist door die partner die zich in het tweede bedrijf tezeer had weggecijferd. In dit geval is de ander zich van geen vuiltje bewust, en ervaart hij de losbarstende kritiek als een donderslag bij helderblauwe hemel.

Een losbrekende onweersbui kan de geladen atmosfeer van zijn electriciteit ontladen
Maar de grote valkuil; bij deze fase van het drama is dat men zich wederzijds halsstarrig vastbijt in de machtsstrijd, de koude oorlog, de wrok, en dat het huwelijk eindigt bij dit bedrijf, als een tragedie. De uitweg moet gezocht worden in het doorworstelen van de twee volgende fasen van het script.

Het was te verwachten tijdens het vorige bedrijf: kolonisatie roept verzet op. Wederzijds. Men zet zich schrap. Men houdt het been stijf. Men pantsert zich met een dik harnas, om niet meer zo pijnlijk gekwetst te raken. Aldus maakt men zich ontoegankelijk voor gevoel, ook voor de nog sluimerende warme gevoelens. De afweer mondt uit in kilte en afstandelijkheid, afgewisseld door buien van woede en verdriet.

Mannen vluchten - Vrouwen stormen mannen achterna
Een ruzie verwekt bij de man een grotere neuro-fysiologische stress dan bij de vrouw. Misschien is zijn vluchtgedrag te verklaren als een ontwijken van deze stress. De vrouw, die de pijn en het verdriet makkelijker in haar bewustzijn toelaat, wil het niet bij het geruzie laten. Zij stormt op de man af, maar botst op zijn pantser als op een eiken deur die vergrendeld is. Zij blijft knokken op de deur, maar hoe harder op de deur geknokt wordt, des te meer wordt ze door de man vergrendeld. Het bedrijf evolueert dan tot een wederzijdse vereenzaming. Er komen langdurige perioden van afkeer: "De liefde is weg. Ik voel niets meer voor mijn partner. Ik ga mezelf bijscholen. Ik red me, als het moet, zelf wel in het leven. Zorg jij dan ook maar voor jezelf."

De stroom is door een eiland van leegte in twee stromen verdeeld (K en A)
Een scheiding hangt in de lucht. Men slaapt apart, of men gaat tijdelijk afzonderlijk wonen, in het ouderlijk huis, of bij vrienden, of op een bemeubeld flatje. Vindt men, in deze precaire fase, begrip en troost bij een andere partner, dan ontwikkelt dit contact zich makkelijk tot een liefdesaffaire, die op haar beurt de afstand tot de eigen partner vergroot.

De partners staan nu los van elkaar
Maar daardoor staan ze ook steviger op een eigen bodem, waarvan ze zich niet meer zullen laten vervreemden. Ze hervinden zichzelf. Ze hebben indringende gesprekken met vrienden over de zin van samenzijn en alleen zijn. Of ze zoeken een psychologische begeleiding. Ze wroeten en worstelen, om opnieuw geboren te worden, om zichzelf te durven zijn. Hun verzet en hun tegenafhankelijkheid maken een ruimte vrij voor onafhankelijkheid.
Deze onafhankelijkheidsstrijd bewerkt opmerkelijke en belangrijke veranderingen binnen de huwelijksrelatie. De relatie wordt erdoor gezuiverd en gelouterd. Vindt men zijn eigen diepere grondvesten, zijn ware autonomie, dan komt er ook weer aandacht voor de partner. Eigenlijk wil men trouw blijven aan de partner, op voorwaarde weliswaar dat men trouw kan blijven aan zichzelf.

De huwelijksrelatie staat op het spel
De partners beseffen dat zij door het loskomen van elkaar, hun huwelijksrelatie op het spel zetten. Zij voelen zich schuldig omdat ze hun partner in de steek laten, overgeleverd aan zichzelf. Zij zouden samen willen verder leven, maar weten niet hoe dit mogelijk zou kunnen zijn. En daar ze praktisch geen wezenlijke gesprekken meer met elkaar voeren, blijven hun verlangens naar elkaar toe onuitgesproken en dus ook onbegrepen.

Of dit bedrijf nu met veel pathos wordt opgevoerd, of met ingehouden beleefdheid, of het gespreid ligt over verschillende jaren, of zich afspeelt tijdens een korte vakantie, het kan een winstpunt bieden doordat een of beide partners hun teloorgegane eigenheid terugvinden. Maar de grote valkuil is dat de afgeslotenheid aangehouden wordt en dat de relatie zich daardoor immobiliseert. Na dagen of weken van koude oorlog of gemok wil geen van beiden de eerste stap zetten tot toenadering. De uitweg uit deze impasse, die door het script wordt aangegeven, is om gesterkt door de trouw aan zichzelf, de draad van de relatie weer op te nemen.

De huwelijkspartners die de moed hebben om doorheen alle bedrijven van het script te gaan, stappen het vijfde bedrijf binnen in deemoed en met vergevingsgezindheid. Men geeft toe dat men zelf medebouwer was van het conflict, en dat de eigen machtsstrijd en de eigen afzondering deze van de partner hebben opgeroepen. En men wordt tevens vergevingsgezind vanuit het besef dat de partner ook niet anders kon dan vechten voor zijn autonomie.

Vanuit een helderder en stabieler zelfbesef over het eigen recht om te bestaan zoals men is, kan men zich ook een goede portie zelfkritiek toestaan. Men veroorlooft zich een realistisch gewetensonderzoek, waardoor men een realistisch inzicht krijgt op de dynamiek van de huwelijksrelatie. Merkt men eenzelfde ingesteldheid bij de partner, dan ligt de weg open voor de verzoening.

Onderscheiden van partner en partnerbeeld
Men trekt zijn ogen open en merkt hoe anders de partner is (geworden) dan het beeld dat men er zich voordien van gemaakt had. De moeilijke, maar bevrijdende stap wordt gezet naar de "andersheid" van de partner, naar diens diepere wezensheid. Er komt acceptatie van het feit dat men de partner niet kan gebruiken om zijn eigen innerlijke wereld in stand te houden. Men accepteert nu dat de partner niet aan al onze verlangens kan voldoen. Al durft men nu beter opkomen voor wat men verlangt, men aanvaardt ook beter dat de partner niet bij machte is om aan elke wens tegenoet te komen.

Taal in dit bedrijf
De taal van dit bedrijf wordt gekenmerkt door dialogen die acceptatie verwoorden van ieders "andersheid". "Jij hebt jouw problemen, ik heb de mijne. Ik kan jou niet veranderen, en jij kunt mij niet veranderen. Ieder van ons beiden heeft zijn eigen grenzen en zijn eigen tekorten. Jij hebt jouw kwaliteiten, en ik heb de mijne. Als wij die op elkaar afstemmen, dan staan we samen waarschijnlijk sterker dan alleen."

Bevrijding van illusies
Het heeft iets van een ontluistering, maar een ontluistering die bevrijding brengt. De illusie dat de partner alles voor mij kan (eerste bedrijf) en de illusie dat ik mijn partner naar mijn hand kan zetten (derde bedrijf) kiepten om tot zware desillusies. Maar de onvrede, die er was omdat men in de diepte voelde dat de illusies toch niet opgingen, wordt opgeheven. Er komt ruimte voor meer realisme. Vermits de spanning wegvalt leert men omgaan met emoties. Er is geen agressief noch defensief gedrag meer nodig om de eigen autonomie te kunnen handhaven. Gelouterd en gesterkt door de strijd durft men nu tegenspraak te bieden met het groeiende vertrouwen dat er daardoor geen oorlog losbreekt.

Ruimte voor "andersheid" en vaardig leren communiceren
Doordat de erkenning en begrip komen voor de wezenlijke "andersheid" van de partner en voor de daaruit voortvloeiende ongemakken, ontstaat er ruimte voor indringender gesprek en overleg. Door overleg worden beider belangen behartigd en worden de verhoudingen en gedragingen op elkaar afgestemd. Deze accommodatie of afstemming op elkaar, is een toenadering waarbij men rekening houdt met andermans mogelijkheden en begrensdheden, terwijl men zelf in de mate van het mogelijke aan de ander tegemoetkomt, zonder nochtans aan de eigen verlangens voorbij te gaan.
Dergelijk gesprek vergt een vrij goede communicatievaardigheid. Men verwerft die door vallen en opstaan tijdens de bedrijven. Of men traint zich op voorhand. Uit onderzoek blijkt dat de kwaliteit van de voorhuwelijkse communicatie de beste predictor is van later echtelijk geluk.

Valkuil
Ook tijdens dit bedrijf kan men in een valkuil tuimelen, nl. angst dat een verdere affectieve toenadering wel mogelijk, maar bedreigend is, Men vreest dat het genoegen van een verdere toenadering een nieuwe gevreesde verwijdering des te pijnlijker zal maken. Uit deze valkuil is een uitweg, nl. het besef dat men beiderzijds doorheen de bedrijven heel wat wijzer is geworden, en dat nieuwe stormen beter te hanteren zullen zijn.

Getekend door de strijd, gelouterd en bevrijd, keren de protagonisten zich naar elkaar, en ze naderen elkaar tot ze dicht bij elkaar zijn. Zij vinden elkaar terug, zo geheel anders, en toch ook zo vertrouwd. Ieder had de "andersheid" van de partner altijd al geweten. maar ze niet geaccepteerd, eraan voorbijgezien, ze ontweken, ze met alle macht bestreden. Nu wordt die "andersheid" in de ogen gekeken, erkend, gerespecteerd, bewonderd voor wat zij voor de partner betekent; het is diens identiteit, diens onvervreemdbare en unieke wezen.

Elkaar bestaansrecht geven
De communicatie is open en waarachtig. Wat men voelt maar niet kan verwoorden, wordt door de partner aangevoeld omdat die bereid is onze wereld binnen te gaan en deze voor ons te objectiveren. Men kan echt bestaan omdat de partner ons ziet bestaan en ons bestaansrecht geeft. En dan wordt men algeheel toegankelijk voor wat de partner in ons teweegbrengt, aan makkelijke en aan moeilijke gevoelens. Men kan zichzelf vanuit de meest intieme diepte laten kennen, zonder voorbehoud en zonder terughoudendheid. Men hoeft zich niet meer angstig en omzichtig af te vragen of de partner het wel goed zal vinden, en of men niet reeds op voorhand rekening moet houden met diens antwoord. Men is bevrijd van deze onderhuidse afhankelijkheid. Men spreekt vrij uit en men staat gewoon open voor de reactie van de partner, hoe die ook zij. Men voelt zich goed, ook niet meer als vanzelf geroepen om de partner in bescherming te nemen. Na alle vorige bedrijven te hebben doorgemaakt, weet de partner zichzelf wel staande te houden. Maar waar littekens zijn zal men geen nieuwe wonde maken.

Een dusdanige bejegening, die eerlijk is en liefdevol, geeft een gevoel van warme intimiteit. Het is de intimiteit zelve. De partners zijn elkaar zeer nabij, zonder dat ze beslag leggen op elkaar, zonder dat ze de verantwoordelijkheid toeschuiven voor het eigen geluk. De verschillen (uit het tweede bedrijf) blijven, of werden zelfs groter. Zij worden ervaren als een verrijking of als een last, maar ze worden, hoe dan ook, niet meer benoemt als "beter' of "slechter".

Taal
In hun taal klinken paradoxen door. "Ik hou van je, eigenlijk ook dankzij jouw hebbelijkheden. Jij bent en daarom heb ik je lief. Ieder is wie hij is. Ik ben jou zeer nabij, en toch ben ook heel dicht mezelf nabij. Nu jij trouw bent aan jezelf kan ik jou echt ontmoeten. En nu ik trouw ben aan mijn eigen bestaan durf ik mij compleet aan jou te bekennen."

Partnerschap als organisme van een hogere orde
Men laat zich ook door de ander geconfronteerd worden wanneer deze facettten van onszelf opmerkt die wij zelf niet kennen, en die pas in de eerlijkheid van de slaapkamer onthuld kunnen worden. Het gaat daarbij niet meer om wie van beiden het bij het rechte eind heeft, het wordt een samen construeren van de perspectieven die voor elk van beiden zinvol blijken. Nu laten beiden hun intuitieve aanvoelen der dingen bij elkaar aansluiten. Elk van beiden herleeft doordat elk de ander zijn levensruimte gunt. Zij ervaren dat ze pas volop creatief zichzelf kunnen uitleven doordat ze bemind worden.

Deze intieme verbondenheid vormt een tweeledig organisme dat van een hogere orde is dan elk der partners afzonderlijk. Als zodanig is men als koppel beter gewapend tegen de stormen van het leven dan als men er op zijn eentje tegenaan moet. Samen kunnen projecten uitgevoerd worden waaraan men als eenling niet eens kan denken.

Valkuil
Is er bij deze 'happy end' nog een valkuil te vernoemen? Jazeker, de illusie als ware dit het einde. Het schouwtoneel, met zijn drama-script, zal zich immers herhalen, kleinschalig of grootschalig. Maar het wie het protagonist zijn goed heeft geleerd zal veel vlugger in dit zesde bedrijf aanbelanden en er langer in blijven leven.

Het lijf is de ziel. Het lijf is de plek waar de ziel zich op concrete wijze openbaart, op een wijze die voor het relationele bewustzijn niet altijd te vatten is. Huwelijkspartners doen er goed aan om de boodschappen van het lijf aandachtig te beluisteren.

Erotiek
Tijdens het eerste bedrijf speelt de erotiek een grote rol. Verliefden worden erotisch aangesproken door specifiek lichamelijke, meestal esthetische kwaliteiten: een zachte stem, de kleur van de ogen, het dons op de bovenlip. Partners beleven hun eenheid het sterkst in de seksuele gemeenschap. Deze krijgt dan ook veel aandacht en tijd toegemeten. Zij vormt de grondslag van het huwelijk, en is dus het diepste gegeven waarin de mens zich in zijn totaliteit (spiritueel, psychisch, lichamelijk, relationeel) verbindt met een partner.

Bedreiging van de eenheid
Het zijn vaak de verschillen in seksuele gevoeligheid, ritme, stijl, die het tweede bedrijf inluiden, vooral als deze verschillen als een bedreiging van de heerlijkheid der fusie worden ervaren.

Machtsstrijd
Seksuele problemen zijn meestal een signaal van de ondergrondse machtsstrijd die in het derde en vierde bedrijf wordt opgevoerd. Het vrijen wordt tot psychologische leugen of verkrachting. Er wordt bevrediging geveinsd terwijl de seks niet veel meer is dan een biologische bevrediging. Na het vrijen keert men elkaar de rug toe, terwijl de ziel op zijn honger blijft. De seksualiteit verliest haar ziel. Het is dan ook te begrijpen dat de seksualiteit hier eigenlijk geen plek meer heeft. Het vrijen blijft achterwege. Men heeft er geen lust meer voor. Hetgeen door de partner geinterpreteerd wordt als de zoveelste machtsgreep, of als de zoveelste belediging.

Herinnering aan verbondenheid
Tijdens het vijfde bedrijf herinnert het seksuele lijf zich weer de vroegere verbondenheid met de partner. Het vrijen komt voorzichtig weer op gang, anders dan vroeger, minder gretig en minder klef, behoedzamer en behaaglijker.

Intimiteit en seksualiteit
De echte, want beproefde, tussenmenselijke intimiteit van het zesde bedrijf uit zich in de lijflijke tederheid en seksualiteit. Jongeren kunnen zich niet voorstellen hoezeer de seksuele intimiteit de algeheel menselijke intimiteit tot uiting brengt. Intimiteit betekent hier de volstrekt waarachtige openheid voor het spirituele, psychische, lichamelijke, relationele leven waarin men en zichzelf en de partner zeer nabij is. Deze ontmoeting kan men ziel noemen, de ziel van de huwelijksrelatie.

Bron

• Ferdinand Cuvelier
• Script van het huwelijksdrama - Tijdschrift voor Relatie-Ontwikkeling 15/10/1996

• Verbondenheid - Het ontstaan van menselijke relaties
• De bejegening tussen jou en mij - Grondslagen van het omgaan met elkaar
• Omgaan met zichzelf en met elkaar
• Gerald G. Jampolsky
• Liefde is het antwoord